Հիմա Ռուսաստանը պրոբլեմներ կսարքի այս կոմունիկացիաների հարցում, ապա կզիջի թուրքերին
Lragir.am-ի զրուցակիցն է «Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը
Պարոն Պապյան, ռուսական պատվիրակությունը դեմ ու ձեռնպահ քվեարկեց հայ գերիների հարցը ԵԽԽՎ նիստի օրակարգ ընդգրկելու հարցին։ Ռուս պատվիրակներից մեկն ասում է, որ տեխնիկական խնդիր է եղել։ Ի՞նչ ցույց տվեց այս իրադարձությունը։
Սա ցույց է տալիս, որ Ռուսաստանը հստակ պրոթուրքական տեսակետ ունի և քվեարկել է հրահանգով՝ հինգ հոգի դեմ, յոթ հոգի՝ ձեռնպահ։ Տասներկու տեխնիկական սխալմունք միաժամանակ չի լինում։ Ռուսաստանը գոնե կարող էր չմասնակցել քվեարկությանը, եթե չէր ուզում հարաբերությունները լարել իր իսկական դաշնակից Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ։ Բայց անգամ դա չարեցին։ Հետևաբար, ես սա անընդունելի եմ համարում և համարում եմ, որ Ռուսաստանը մեկ անգամ ևս ցույց տվեց, որ ինքը Հայաստանի Հանրապետության դաշնակիցը չէ, այլ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի դաշնակիցն է։
Գերիների վերադարձի հարցն այդպես էլ լուծում չի ստանում։ Ինչո՞ւ է ձգձգվում հարցի լուծումը։ Կան տեսակետներ, որ դրանով Հայաստանից զիջումներ են փորձում կորզել։
Նախ ուզում եմ շեշտել, որ այս իրավիճակն ստեղծվել է անձամբ Նիկոլ Փաշինյանի մեղքով։ Երբ ինքը ստորագրում էր եռակողմ հայտարարությունը, պետք է ունենար այնքան քաղաքական պատրաստվածություն և դիվանագիտական փորձ, որպեսզի մյուս կետերի հետ միասին, որտեղ կատարման ժամկետներ էին նշված, այս կետում ևս ժամկետ նշվեր։ Այդ ժամկետը չի նշվել, իսկ ինքը պետք է պնդեր, հատկապես որ, ես ուզում եմ հիշեցնել, մենք այդ փաստաթղթով ավելի շատ տարածք ենք հանձնել, քան զենքի ուաժով իրենք գրավել էին։ Իրենք զենքով գրավել են 3․5 հազար քմ, 4․5 հազարը մենք ենք հանձնել։ Այսինքն՝ մեր ձեռքում հսկայական հնարավորություն կար գոնե գերիների վերադարձի հարցը լուծել։ Մենք այդ 4․5 հազար քմ տարածքն ըստ էության ոչնչի դիմաց ենք տվել։
Իհարկե, իրենք հայ գերիներին պահելու են այնքան, ինչքան հնարավոր է։ Այսինքն՝ իրենք կորզելու են ինչ կարող են՝ քայլ առ քայլ, փոքր խմբերով բաց թողնելով գերիներին։ Ցավոք սրտի, արդեն կան փաստեր, որ որոշ անձինք, ովքեր գերության մեջ եղել են ողջ, այսօր արդեն իրենց դիակները գտնվել են։ Ցավոք սրտի, ես կարծում եմ, ոմանց սպանում են, ինչքան էլ սա դառը ու սարսափելի իրականություն է, ամենայն հավանականությամբ օրգանները հանում ու վաճառում են։
Մենք պետք է շարունակենք այս հարցը հետևողականորեն տարբեր ատյաններում բարձրացնել։ Եվ կարծում եմ՝ ԵԽԽՎ-ում այս հարցի բարձրացումը ճիշտ էր։ Չնայած ռուսների, թուրքերի և ադրբեջանցիների դեմ քվեարկելուն, միևնույն է, հարցը մտավ օրակարգ։
ԵԽԽՎ-ում քննարկումը հետագայում ի՞նչ լուծումների կարող է հանգեցնել։
Դա որոշակի լծակ է։ Ես չեմ ասի, որ հզորագույն լծակ է, որովհետև Ալիևն ընդհանրապես թքած ունի համաշխարհային հասարակական կարծիքի վրա, բայց այդուհանդերձ որոշակի ճնշման լծակ է։ Այսինքն՝ մենք օգտագործում ենք այն, ինչ կարող ենք օգտագործել։ Այնպես չէ, որ մեր ձեռքին մեծ հնարավորություն կա, բայց ես կարծում եմ, որ ամենամեծ հնարավորությունը այդ եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետի կատարումը 8-րդ կետից կախվածության մեջ դնելն է։ Այսինքն՝ կոմունիկացիաները կարող են բացվել միայն այն դեպքում, եթե դրան նախորդող կետերն իրականացվել են։
Այսօր Փաշինյանը դռնեդուռ ընկած գովք է անում, որ տեսեք՝ պետք է բացվեն երկաթուղիները և այլն։ Մի կողմ դնենք հարցը, թե ինչքանով է դա ձեռնտու Հայաստանին, ես անձամբ համարում եմ, որ դա վնասակար է, բայց եթե լինելու է, դա պետք է հստակորեն կապվի ռազմագերիների հարցի հետ։
Տեսանելի է, որ ենթակառուցվածքների ապաշրջափակման հարցում կարծես չկա համաձայնություն։ Հայաստանի ԱԳՆ-ն ասում է՝ որևէ միջանցքի մասին խոսք չկա, ադրբեջանական կողմը խոսում է Սյունիքով միջանցք ստանալու մասին։ Ի՞նչ է կատարվում այս ուղղությամբ։
Այստեղ մեկ անգամ ևս եկանք բանակցողի, այսինքն՝ Նիկոլ Փաշինյանի անփորձությանն ու տգիտությանը։ Այսինքն՝ էլի ինքը ստորագրել է մի փաստաթուղթ, որտեղ խիստ վիճելի ձևակերպումներ կան։ Այդ «կոմունիկացիա» բառ կոչեցյալը պետք է հստակեցվեր այնտեղ։ Իսկ այդտեղ հոգնակիով տրված է «կոմունիկացներ» բառը, որի տակ ըստ ցանկության ամեն մեկը մի բան է ենթադրում։ Օրինակ՝ ադրբեջանական կողմը, որքան հասկանում եմ, դրա տակ ոչ միայն ավտոճանապարհ և երկաթուղի է պատկերացնում, այլ նաև նավթամուղ և գազամուղ։
Ես կարծում եմ, որ այս պրոցեսը ձգձգվում է, որովհետև կա Ղրիմի հարցը։ Ղրիմի հարցով ռուսներն ու թուրքերը իրար դեմ են։ Հիմա Ռուսաստանը պրոբլեմներ կսարքի այս կոմունիկացիաների հարցում, ապա կզիջի, այսինքն՝ մերոնց կպարտադրի, որ զիջումներ անեն, փոխարենը կստանա Ղրիմում և Ուկրաինայում Թուրքիայի ամենամեղմ վերաբերմունքը կամ չեզոքության խոստում։ Այսինքն՝ հերթական անգամ մեր հաշվին առևտուր ու սակարկություն է գնում։
Հղում աղբյուրին՝