Մոսկվան հասկացավ, որ Հայաստան-ԱՄՆ հարաբերությունները հիմա վերելքի վրա են, և վնասելու համար նաև իր կողմից վերահսկվող տարբեր ուժերի է օգտագործում
Lragir.am-ի զրուցակիցն է «Մոդուս Վիվենդի» կենտրոնի ղեկավար Արա Պապյանը
Պարոն Պապյան, վերջին շրջանում դարձյալ քննարկվում է, այսպես կոչված, անկլավների հարցը։ Հայաստանի ԱԽ քարտուղարն ասաց, որ Ադրբեջանը դեռևս չի ներկայացրել իրավական հիմքեր, մինչդեռ հայկական կողմն ունի իրավական հիմնավորումներ Ադրբեջանի տարածքում գտնվող անկլավների վերաբերյալ։ Ի՞նչ իրավական հիմքեր կան այս հարցում։
-Որպեսզի որոշվի, թե որևէ երկրում անկլավ կա կամ սահմանն ինչպես է անցնում, պետք է լինի համապատասխան իրավական միջպետական փաստաթուղթ։ Նրանք, ովքեր ասում են, որ կան անկլավներ, ուրեմն պետք է հղում կատարեն որոշակի փաստաթղթերի վրա։ Իսկ այդ փաստաթղթերը, ինչպես ասացի, պետք է լինեն միջպետական իրավարար փաստաթղթեր։ Հայկական ՍՍՀ և ադրբեջանական ՍՍՀ վարչական գիծը պետական սահման չէ, դա վարչական գիծ է եղել, որը տարբեր տարիների փոփոխության է ենթարկվել, և այդ անկլավները ոչ թե միջպետական անկլավներ են եղել, այսինքն՝ տարբեր պետությունների, տարբեր սուվերենիտետների պատկանող տարածքներ են եղել, դրանք եղել են տարբեր վարչական ենթակայության տարածքներ։ Հետևաբար, վկայակոչել 1920-ական կամ 70-ական թվականների քարտեզները, իրավական տեսակետից անհիմն է։ Մինչև չհստակեցվի, թե ինչ միջազգային իրավական հիմքի վրա է դա տեղի ունենում, չի կարելի որևէ սահմանազատման աշխատանք տանել կամ անկլավների հարց որոշել։ Երկրորդը՝ պետք է հաշվի առնել այն, որ Ադրբեջանն ինքն է հրաժարվել ԽՍՀՄ իրավահաջորդությունից։
Այսինքն՝ պետք է հստակեցնել իրավաքաղաքական հիմքը։ Մեր կարծիքով՝ դա այն կարճ ժամանակահատվածի վրա պետք է տեղի ունենա, երբ և Հայաստանը, և Ադրբեջանը միջազգայնորեն ճանաչված անկախ պետություններ են եղել։ Դա եղել է 1920 թվականի հունվարի 18-19-ից։ Հետևաբար, քանի որ դա է միակ շրջանը, իսկ Ադրբեջանն ընդհանրապես շատ կարճատև է գոյություն ունեցել՝ հունվարից մինչև ապրիլ, կողմերը պետք է դիմեն միջազգային դատարան, ներկայացնեն իրենց մոտ առկա փաստաթղթերը։ Եվ դրա հիման վրա դատարանը որոշում կկայացնի, թե որ փաստաթուղթն է ուժի մեջ, որից կածանցվի սահմանների հարցը, իսկ դրանից էլ կբխի հարցը՝ ընդհանրապես անկալվներ կան, թե ոչ։ Արդարությունը պահանջում է այս խնդիրը լուծել միջազգային իրավունքի հիման վրա միջազգային դատարանում։ Հայկական կողմը պետք է սա պնդի, որովհետև եթե ինքը պնդում է սահմանազատումն իրականացնել սովետական վարչական սահմանների հիման վրա, հարց է առաջանում՝ ո՞ր շրջանը նկատի ունեն։ Մենք գիտենք, որ հաճախ այդ հողերի փոխանցումները միմյանց տեղի են ունեցել կոլխոզների, սովխոզների մակարդակով։ Այսինքն՝ կողքի մի գյուղը դիմել է, ասել է՝ այս հանդը տուր, մենք մեր կովերն արածեցնենք, տվել են։ Հիմա թե Մոսկվայի ճնշման տակ են տվել, թե կաշառքի ազդեցությամբ, հաճախ այդ տարածքները ժամանակավոր են տրվել, հաճախ գյուղսովետի որոշմամբ։ Բայց երկրի ինքնիշխանության հարցն այդ մակարդակով չի լուծվում։ Ուրեմն մենք պետք է պնդենք, ասենք՝ որպես Հայաստանի միակ պետականության իրավահաջորդը, մենք այդ սահմանների տերն ենք։ Մենք հավակնում ենք այս սահմաններին, եկեք հստակեցնենք դատարանի միջոցով։ ՄԱԿ-ի դատարանի խարտիայի կանոնադրության 36-րդ հոդվածի երկրորդ մասով դատարանը իրավասու է որոշելու փաստաթղթի կարգավիճակը։ Նույնը վերաբերում է Արցախի հարցին, Ադրբեջանը 1991 թվականի հոկտեմբերի 18-ին ընդունել է սահմանադրական ակտ, ըստ որի հրաժարվել է ԽՍՀՄ իրավահաջորդությունից։
Հայաստանում ԱՄՆ դեսպան Թրեյսին հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ն ճանաչում է Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության դերակատարումն իր ապագան որոշելու հարցում։ Սա ի՞նչ ուղերձ է ըստ ձեզ։
-Ինքը նաև մեկ նախադասություն էլ է ասել՝ այլ հնարավորություններ ևս կան, բայց մենք հարգում ենք Արցախի ժողովրդի իրավունքը, որոշումը։ Այսինքն՝ խոսքն այն մասին է, որ ինքնորոշման իրավունքը պետք է հարգվի, որվհետև դա եղել է այն սկզբունքներից մեկը, որը մշտապես քննարկվել է Մինսկի խմբի եռանախագահության շրջանակներում։ Եվ ԱՄՆ-ն դրա կողմ է եղել։ Ոտնահարել ԱՄՆ դերակատարությունը և փորձել խնդիրը ռուս-թուրքական սիրախաղի շրջանակներում լուծել, բնական է, դա ԱՄՆ համար ընդունելի չէ։ Առավել ևս դա չի համապատասխանում իր աշխարհաքաղաքական շահերին։ Ասելով, որ կան այլ հնարավորություններ ևս, դեսպանը թերևս նկատի ունի այն, որ պարտադիր չէ ինքնորոշում լինի և պարտադիր չէ լինի անկախություն։ Այս շարժումն սկսվել է Հայաստանին միանալու կոչերով ու կարգախոսով։ Ես կարծում եմ, որ ԱՄՆ դեսպանի այդ հայտարարությունը միաշնակ մեր օգտին է, քանի որ ԱՄՆ-ն կարծում է, որ Արցախի հարցը փակված չէ, ինչպես դա ուզում են ներկայացնել ռուսները կամ ադրբեջանաթուրքերը։Ես այստեղ զարմացած եմ, որ հայաստանյան և հայկական որոշ կազմակերպություններ, փոխանակ հիմա ԱՄՆ այդ դիրքորոշումը պաշտպանեն, ընդհակառակը, աղմուկ են բարձրացրել դեսպանի հետկանչման հարցով։ Դեսպանի ժամկետն արդեն լրացել է վաղուց, և նա պետք է հետ կանչվի։ Այսինքն՝ հաշվի առնելով, որ դեսպանը պիտի վերադառնա, քանի որ վերադարձի ժամանակն է, հետկանչի աղմուկ են հանում, որ հետո ասեն՝ տեսեք, մենք այնքան ազդեցիկ ենք, որ կարողացանք ԱՄՆ իշխանություններին պարտադրել, որ դեսպանին հետ կանչեն։ Սա մաքուր խաղ չէ, սա ԱՄՆ-ին վարկաբեկելու խաղ է՝ սեփական վարկանիշը բարձրացնելու համար, որի հետևում ակնհայտորեն նաև Մոսկվայի ակնաջներն են երևում։ Մոսկվան հասկացավ, որ Հայաստան-ԱՄՆ հարաբերությունները հիմա վերելքի վրա են, և վնասելու համար նաև իր կողմից վերահսկվող տարբեր ուժերի է օգտագործում։
Հղում աղբյուրին՝