Ահա այս երկու սցենարն է հնարավոր
Եթե տեսականորեն Ռուսաստանը հաղթի, իհարկե դա հնարավոր չէ, ապա մեզ ամբողջությամբ կուլ կտա, մենք պետականություն չենք ունենանք, Արցախի մասին մոռանանք ընդհանրապես, մեզ նույնիսկ ՛՛Սովետական Հայաստան՛՛ տարբերակով չեն թողնի, որ լինենք: Ցարական ժամանակների նման, ինչ որ նահանգների կմասնատեն, և այդպես խառնելով ադրբեջանցիների հետ, կձուլեն կվերջացնեն: Իրական տարբերակը, եթե հաղթում է Ուկրաինան, իսկ Ուկրաինան հաղթելու է քաղաքակիրթ աշխարհի աջակցությամբ, հնարավոր է երկու սցենար: Եթե մինչ հաղթանակի տեսանելի լինելը, մինչ Ռուսաստանի կտրուկ թուլացումը, մենք Ազգային կառավարություն ունենանք, ապա միանգամայն շահող դուրս կգանք այս իրավիճակից, մեծ շահաբաժիններ կստանանք, ոչ միայն Արցախի հարցը վերջնականապես կլուծվի, այլ լուծման ռելսերի վրա կդրվի Հայկական հարցն ամբողջությամբ. Հայաստանի Հանրապետության իրավահաջորդության հիման վրա` Հայաստանի տարածքային ամբողջականության վերականգնման, Հայաստանի Հանրապետության վերակերտման, Հայաստանը համայն հայության Հայրենիք դրաձնելու, հայությանը համախմբելու: Բայց, եթե, մենք մնանք նիկոլների ու վանեցյանների գզվռտոցի արանքում, ինչպես որ հիմա դեռ կանք, ապա չբացառենք, առնվազն, լուրջ լոկալ բնույթի հարվածներ կարող ենք ստանալ Արցախի մասով, այդ թվում, նույնիսկ, Սյունիքի, Գեղարքունիկի մասով կարող ենք վնասներ կրել և աշխարհին կներկայանանք լուսանցքային մի միավոր, արժանապատվություն չունեցող մի ժողովուրդ, որպես ազատության արժեք չիմացող մի ժողովուրդ, որը ապագայի իրավունք չունի: Միևնույն ժամանակ, եթե կառչած մնանք Ռուսաստանի սայլից, ապա պատժամիջոցների ուղիղ ազդեցության տակ կընկնենք, կամ առնվազն Ռուսաստանում գալիք սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամի ալիքը նաև մեզ կհասնի, և եթե մենք մնանք քաղաքակիրթ աշխարհի հակառակորդ ու Ռուսաստանի դաշնակից, ապա 90-ականների ՛՛ցուրտ ու մութ՛՛ տարիներից ավելի վատ վիճակի մեջ կհայտնվենք: Եթե այն ժամանակ Ամերիկան և Արևմուտքը մեզ օգնում էին, որովհետև ժողովրդավարության ուղին բռնած, իր իրավունքը մարտի դաշտում արժանապատվորեն պաշտպանող ժողովուրդ էինք, ապա հիմա, որպես լուսանցքային ժողովուրդ, որպես արժանապատվությունից ու ազատությունից հրաժարված ժողովուրդ, մեզ օգնության ձեռք էլ չեն մեկնելու: Ահա այս երկու սցենարն է հնարավոր:
Վարուժան Ավետիսյան