ԷՍՊԻՍԻ ԲԱՆ

Հայաստանի ռուսական բռնազավթումից (1920 դեկտեմբերի 2) հետո՝ բոլշեւիկները 1918թ. մայիսյան հերոսամարտերին մասնակցած հայկական զինուժի ԳՐԵԹԵ ԱՄԲՈՂՋ հրամանատարական կազմը, այդ թվում՝ կամավորական ջոկատների ու աշխարհազորի կազմակերպիչներին ու առաջնորդներին, մարտերում աչքի ընկած հերոսներին, Հայաստանի Առաջին հանրապետության ամբողջ սպայակազմը, պետական ու հասարակական գործիչներին 1921թ հունվարին աքսորեցին Ռուսաստան, մի մասին խոշտանգեցին Հայաստանի բանտերում, իսկ հայ զինվորականության ամբողջական ոչնչացումն ավարտին հասցրին 1937-1938 թթ.: Բոլշեւիկյան բռնաճնշումների ու խոշտանգումների զոհ են դարձել Երեւանյան զորախմբի հրամանատար Մովսես Սիլիկյանը, Սարդարապատի ճակատի հրամանատար Դանիել Բեկ Փիրումյանն ու մահապարտների հինգերորդ գնդի հրամանատար Պողոս Բեկ Փիրումյանը (ինքնասպան է եղել), ՀՀ ռազմական նախարար Քրիստափոր Արարատյանը, Ջհանգիր աղան ու Ուսուբ բեկը (մահացել է բանտից ազատվելուց երկու տարի անց՝ 1934թ.), Նիկոլայ Ղորղանյանը, Համազասպ Սրվանձտյանը եւ շատ ուրիշներ: Ոչնչացվել է հայ զինվորականության շուրջ 90%-ը:

1931թ. Մոսկվայում գնդակահարվել է Հայաստանի Առաջին Հանրապետության առաջին ռազմական նախարար գեներալ-լեյտենանտ Հովհաննես Հախվերդյանը։ Գնդակահարվել է նաեւ նրա ավագ եղբայրը` գեներալ-մայոր Գաբրիել Հախվերդյանը։

1938 թ. հունվարի 15-ին, 70 տարեկան հասակում, բանտի հիվանդանոցում վախճանվել է ՀՀ առաջին վարչապետ Հովհաննես Քաջազնունին: Նրա նկատմամբ գնդակահարության որոշում էր կայացվել 1937թ. դեկտեմբերի 5-ին...

ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՈՒՄ՝
Սարդարապատի հաղթանակը կերտած հերոսներից մեկը՝ ճակատի հրամանատար Դանիել Բեկ Փիրումյանը (1861-1921): Գնդակահարվել է աքսորի ճանապարհին: