Արա Պապյանի ելույթը Ազատության հրապարակում 30.20.2021թ.-ին կայացած հանրահավաքի ժամանակ

Մեծարգո ներկաներ,

Հայ ժողովուրդը և հայոց պետականությունը վերստին կանգնած են չարաղետ փորձանքների ու լրջագույն փորձությունների շեմին: Ըստ խիստ հավաստի տեղեկությունների, Նիկոլ Փաշինյանը մտադիր է առաջիկայում ստորագրել երկու փաստաթուղթ, որոնցով ամրագրելու է մեր ժամանակավոր պարտությունը, de jure Ադրբեջանին է հանձնելու Արցախը, ստեղծելու է Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ կապվելու անվերահսկելի հնարավորություն, ինչպես նաև լրջագույն հարված է հասցվելու Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը վերկանգնելու իրավական հիմքերին: Այս ամենն իհարկե արվում այսպես կոչված ՛՛խաղաղության դարաշրջանի՛՛ խաբեպատիր քարոզչության քողի տակ և ժողովրդի կյանքը բարելավելու կեղծ խոստումներով:

Անշուշտ, գրեթե համատարած ստի մեջ ճշմարտությունն ասելը ծայրահեղականություն է: Այսուհանդերձ Ազգային ժողովրդավարական բևեռը բացահայտել և այսուհետ ևս բացահայտելու է ճշմարտությունը:

Սպասվելիք փաստաթղթերի ստորագրումը կարելի է քննության առարկա դարձնել բազմաթիվ տեսանկյուններից, սակայն տվյալ դեպքում ես կսահմանափակվեմ զուտ իրավական գնահատականներով:

Առաջին. Վերոհիշյալ չարաղետ փաստաթղթերը ստորագրելու համար և ստորագրելուց առաջ անհրաժեշտ է հստակեցնել և ամրագրել այն իրավական հիմերքը, որոնց հիման վրա դա պիտի տեղի ունենա: Նման գործողության համար առ այսօր չկա հստակեցված որևէ իրավական հիմք: ՍՍՀՄ վարչա-տարածքային սահմանները ոչ մի դեպքում չեն կարող հիմք հանդիսանալ միջպետական օրինական սահմանների համար: Առավել ևս, երբ Ադրբեջանը առնվազն երկու անգամ իր պետականության արշալույին՝ 1991թ. օգոստոս-հոկտեմբեր ամիսներին, հրաժարվել է ՍՍՀՄ իրավա-քաղաքական ժառանգությունից:

Նման հիմք չի կարող նաև հանդիսանալ Հայաստանի Հանրապետության վարչա-տարածքային բաժանման մասին 1995թ. նոյեմբերի 7-ի օրենքը: Միջպետական հարաբերությունները կարգավորվում են ոչ թե ներպետական օրենսդրությամբ, այլ միջազգակին իրավունքով: Միջազգային իրավունքի դաշտում Հայաստանի Հանրապետության սահմանների վերաբերյալ կա երկու օրինական և իրավական անդրադարձ՝ հայ-թուրքական սահմանի առումով դա Վիլսոնի 22 նոյեմբերի 1920թ.իրավարար վճիռն է, նախորդով Սևրի պայմանագրով հանդերձ, իսկ հայ-ադրբեջանական սահմանի առումով՝ Ազգերի լիգայի խորհրդի Հայաստանի Հանրապետության սահմանները որոշող հանձնախմբի 1920թ. փետրվարի 24-ի զեկույցը: Այն, ինչ տեղի ունեցել դրանից հետո, այսինքն Հայաստանի Հանրապետության ռուս-թուրքական 1920թ. սեպտեմբեր-նոյեմբեր բռնազավթումից (օկուպացիա) և 1922թ. դեկտեմբերի բռնակցումից (անեքսիա) հետո՝ անօրինական է, ուստիև դրանց հետևանքներն անվավեր են և առ ոչինչ:

Երկորդ. Որևէ անձ, անկախ իր զբաղեցված պաշտոնից, իրավունք չունի միանձնյա և ինքնագլուխ որոշելու Հայաստանի Հանրապետության տարածքին առնչվող որևէ հարց: Նման հարցերը կարող են քննության առարկա դառնալ միմիայն համապետական հանրաքվեի ժամանակ: Այդ անսակարկ դրույթն ամրագրված է Հանրաքվեի մասին ՀՀ սահմանադրական օրենքի 4-րդ հոդվածի, 3-րդ կետում: Ընթացակարգի խախտումով որևէ փաստաթղթի ստորագրում ի սկզբանե անօրինական է ու անվավեր:

Երրորդ. Հիմք ընդունելով նախորդ կետում ասվածը, կարող ենք եզրակացնել, որ առանց համապատասխան լիազորությունների և ընթացակարգի որևէ փաստաթղթի ստորագրումը Նիիկոլ Փաշինյանի կողմից անօրինական ու անվավեր է նաև ըստ միջազգային իրավունքի: Ըստ Պայմանագրային իրավունքի մասին Վիեննայի 1969 թ. միջազգայնագրի (կոնվենցիայի) 46-րդ հոդվածի, եթե որևէ փաստաթուղթ ստորագրողը ստորագրելիս ակնհայտորեն գերազանցել է իր լիազորությունները, ապա դա հիմք է նշյալ փաստաթուղթը անվավերության համար:

Մեծարգո ներկաներ,

Օրերս Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը կրկին խոսել է սահմանների փոխադարձ ճանաչման մասին՝ որպես տարածաշրջանում կայունության և խաղաղության հիմք: Հայ-ադրբեջանական սահմանի առումով, նույնակերպ բազմիցս արտահայտվել է նաև Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը:

Եթե Թուրքիան և Ադրբեջանն իրականում ցանկանում են, որ տարածաշրջանում հաստատվի խաղաղություն և կայունություն, ապա ստեղծված իրավիճակում պետք է դիմեն դրա համար անհրաժեշտ ու հնարավոր միակ տարբերակին, որը սահմանված է միջազգային իրավունքով։ Թուրքիան և Ադրբեջանը պետք է Հայաստանի հետ միասնաբար ՄԱԿ-ի արդարադատության դատարանի կանոնադրության 36-րդ հոդվածի 2 կետի (ա) և (բ) ենթակետերի հիման վրա սահմանների հստակեցման հայցով դիմեն Արդրադատության միջազգային դատարան և հայցեն վճիռ Հայաստան-Թուրքիա և Հայաստան-Ադրբեջան օրինական, այն է` միջազգային իրավական փաստաթղթերի վրա խարսխված, իրենց սահմանների վերաբերյալ:

Սա է հարցի միակ քաղաքակիրթ, խաղաղ և օրինավոր լուծման ճանապարհը։ Մինչդեռ, ինչպես տեսնում ենք, Թուրքիան և Ադրբեջանն ընդամենը քողարկվում են խաղաղության և կայունության մասին խոսքերով, իսկ իրականության մեջ վարում են Հայաստանի կլանման և ոչնչացման իրենց ավանդական քաղաքականությունը` ձգտելով խլել ամբողջ Արցախն ու Սյունիքը և տարածքային հավակնություններ ներկայացնելով անգամ Երևանի նկատմամբ։

Ուստի, միջազգային իրավունքն անտեսող այս զավթիչների հետ նրանց պայմաններով համաձայնություններ կնքելը պետական դավաճանություն է, որը պատժվելու է խստագույնս, երբ Հայաստանում կհաստատվի ազգային իշխանություն։

Հայ ժողովուրդ,

հավատա քո ուժին, դուրս արի փողոց ու հրապարակ: Ցույց տուր քո կամքը: Կանխիր ուրացությունն ու դավաճանությունը: Մի հանդուրժիր քո շահերի աճուրդն ու ապագայիդ տոնավաճառը:

Ներկա փուլում անտարբերությունն ու անգործությունը հավասարազոր են դասալքության: Ոչ ոք իրավունք չունի անմասն մնալու սեփական հայրենիքի ճակատագրի լուծումից:

Հայրենիքը բոլորինս է, հետևաբար բոլորս ենք պատասխանատու նրա համար և պարտավոր ենք գործել:

Արդ, ի պայքար, ի գործ:

Արա Պապյան,

30 հոկտեմբերի, 2021թ., ք. Երևան, Ազատության հրապարակ